Con đường để Việt Nam trở thành cường quốc khởi nghiệp ở khu vực

Trong bài viết thuộc chuỗi bình luận Hành trình đến 2050 sau đây, chuyên gia RMIT phân tích cách khởi nghiệp có thể kiến tạo và đưa Việt Nam trở thành cường quốc đổi mới sáng tạo tiếp theo của Đông Nam Á.

Một quốc gia khởi nghiệp đầy sôi động

Tầm nhìn trở thành một quốc gia khởi nghiệp không còn là giấc mơ xa vời đối với Việt Nam. Với hơn 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp về sáng tạo đổi mới, trong đó có các “kỳ lân” được định giá hơn 1 tỉ đô la Mỹ như MoMo và Sky Mavis, năng lực tăng trưởng thật sự dựa trên đổi mới sáng tạo của Việt Nam đến năm 2050 đang dần được bồi đắp.

“Tuy khởi đầu chậm hơn so với các nước trong khu vực, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đang nổi lên với một nguồn lực mạnh mẽ và năng động” là nhận định của Tiến sĩ Nguyễn Thị Minh Thư, Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Khởi nghiệp kinh doanh tại RMIT Việt Nam. “Hệ sinh thái này được thúc đẩy bởi lực lượng dân số trẻ, am hiểu công nghệ cùng các chính sách hỗ trợ tích cực của Chính phủ”.

Trong bối cảnh Việt Nam đang trên đà hướng tới trở thành quốc gia có thu nhập cao, tinh thần khởi nghiệp không chỉ là đòn bẩy kinh tế mà còn là cơ hội để giới trẻ kiến tạo tương lai của chính mình, đồng thời giải quyết những vấn đề trong cuộc sống bằng chính các sáng kiến do họ ươm tạo.

Trong tương lai đó, một học sinh tốt nghiệp trung học ở Lào Cai hoàn toàn có thể tạo ra công cụ sử dụng AI để giúp tiểu thương địa phương theo dõi doanh số và hàng tồn kho chỉ với một tấm ảnh chụp bằng điện thoại thông minh. Một bà mẹ trẻ ở Cần Thơ có thể khởi tạo trang thương mại điện tử để kết nối nghệ nhân địa phương với khách hàng toàn cầu mà không phải bước chân ra khỏi nhà. Những điều từng được coi là viễn tưởng giờ đây có thể trở thành hiện thực nếu Việt Nam xây dựng được môi trường phù hợp cho đổi mới sáng tạo.

Các đô thị như TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội đã và đang phát triển mạnh mẽ các lĩnh vực như công nghệ tài chính (fintech) và blockchain, nhờ vào các sáng kiến như Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia và Đề án 844. Theo Tiến sĩ Justin Xavier, Quản lý cấp cao phụ trách Dự án và Hợp tác quốc tế tại Khoa Kinh doanh, RMIT Việt Nam, hệ sinh thái khởi nghiệp cũng được hưởng lợi từ cơ hội trải dài trong thị trường nội địa, dòng vốn đầu tư mạo hiểm ngày càng tăng và sự dịch chuyển thương mại toàn cầu.

Tuy nhiên, nhiều thách thức vẫn tồn tại. “Các công ty khởi nghiệp đang phải đối mặt với tình trạng khan hiếm nhân tài có trình độ và thiếu dự án có khả năng mở rộng quy mô. Việt Nam cũng cần đầu tư nhiều hơn vào giáo dục và chính sách để thu hút nhà đầu tư và các nhà khởi nghiệp”, Tiến sĩ Xavier nhận định.

Bước tiến tiếp theo cho các công ty khởi nghiệp Việt

Đến năm 2050, bức tranh khởi nghiệp Việt Nam được kỳ vọng sẽ chuyển mình mạnh mẽ, phản ánh rõ nét xu thế dịch chuyển sâu rộng sang nền kinh tế tri thức. Tiến sĩ Thư chỉ ra một số động lực thúc đẩy sự chuyển đổi này, bao gồm thay đổi nhân khẩu học, tiến bộ kỹ thuật số và các chính sách hướng tới phát triển bền vững.

“Chuyển đổi này sẽ tạo ra cơ hội cho các công ty khởi nghiệp trong nhiều ngành như thương mại điện tử, trí tuệ nhân tạo, fintech, công nghệ giáo dục, công nghệ y tế và công nghệ nông nghiệp. Cam kết của Việt Nam về phát thải ròng bằng 0 (net-zero) vào năm 2050 cũng sẽ thúc đẩy các công ty khởi nghiệp hướng tới việc ưu tiên đạt hiệu suất năng lượng và thực hành bền vững trong mô hình kinh doanh”, bà nói.

Tiến sĩ Thư kỳ vọng vào một tương lai mà khu vực tư nhân sẽ trở thành xương sống của nền kinh tế Việt Nam và được dẫn dắt bởi các doanh nghiệp khởi nghiệp. Tầm nhìn này phù hợp với Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị (ban hành vào tháng 5/2025), trong đó đặt mục tiêu khu vực tư nhân sẽ đóng góp hơn 60% GDP của Việt Nam vào năm 2045.

“Đến năm 2050, nếu các tập đoàn tư nhân trong nước có thể cạnh tranh với các tập đoàn lớn trên khu vực, thúc đẩy những dự án như đường sắt cao tốc hay cơ sở hạ tầng số, đồng thời hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu, sẽ tạo ra một bước nhảy vọt mang tính chuyển đổi. Đó là viễn cảnh của một Việt Nam tự chủ, năng động, lớn mạnh dựa trên nội lực chứ không phải nguồn lực từ bên ngoài”, Tiến sĩ Thư nói.

Xây dựng điều kiện tăng trưởng phù hợp

Để hiện thực hóa tương lai này cần có nhiều thay đổi về mặt cấu trúc. “Việt Nam cần củng cố luật sở hữu trí tuệ để bảo vệ các ý tưởng sáng tạo của doanh nghiệp khởi nghiệp và thu hút vốn đầu tư mạo hiểm. Các ưu đãi xuất khẩu và hỗ trợ thương mại có thể giúp doanh nghiệp khởi nghiệp trong nước hội nhập vào chuỗi cung ứng toàn cầu”, Tiến sĩ Thư nhận định.

Vị chuyên gia RMIT cũng cho rằng việc xây dựng hệ sinh thái vững mạnh hơn rất quan trọng. “Cần có thêm nhiều cơ hội tiếp cận nguồn vốn hạt giống, cố vấn và vườn ươm để nuôi dưỡng những kỳ lân tương lai. Chúng ta cũng cần đưa tinh thần khởi nghiệp vào ghế nhà trường và thúc đẩy hợp tác chặt chẽ hơn giữa các tác nhân trong hệ sinh thái, đặc biệt là giới học thuật và doanh nghiệp”.

Tại Đại học RMIT, những ý tưởng như trên đã và đang được triển khai trong thực tế. Thông qua các chương trình học tập trung vào khởi nghiệp kinh doanh và đổi mới sáng tạo, trường đang giúp sinh viên xây dựng các kỹ năng thiết yếu và tư duy khởi nghiệp.

Năm 2024, RMIT đã ra mắt SPARK Hub, đem đến cho sinh viên, cựu sinh viên và cộng đồng rộng lớn hơn hệ sinh thái hỗ trợ họ phát triển và biến ý tưởng khởi nghiệp thành hiện thực.

Tiến sĩ Xavier, trưởng dự án SPARK Hub, cho biết sinh viên có thể tiếp cận với các cố vấn, nguồn lực và cơ hội kết nối thông qua trung tâm này. Đây cũng là nơi tổ chức các cuộc thi và hoạt động trải nghiệm ươm tạo để sinh viên áp dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. Bằng cách cho sinh viên tiếp xúc sớm với tư duy khởi nghiệp, trung tâm trao quyền cho nhiều người trẻ hơn để thử nghiệm ý tưởng, xây dựng sự tự tin và biến ý tưởng sáng tạo thành hành động, bất kể họ có thực sự thành lập công ty ngay hay không.

Ông cho biết: “Phương pháp tiếp cận toàn diện này không chỉ trang bị cho sinh viên những kỹ năng quý giá mà còn củng cố hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam bằng cách nuôi dưỡng thế hệ doanh nhân mới sẵn sàng cạnh tranh trên trường quốc tế”.

Tương lai được thúc đẩy bởi sức sáng tạo trong nước

Nhìn về năm 2050, cả hai chuyên gia RMIT đều coi tinh thần khởi nghiệp là trụ cột phát triển quốc gia cho Việt Nam và là con đường tiến đến một nền kinh tế bền bỉ, tự cường.

Tiến sĩ Thư nhận định: “Việc chuyển đổi sang mô hình nơi các công ty khởi nghiệp tư nhân dẫn đầu về đổi mới, công nghệ và khả năng cạnh tranh toàn cầu là một viễn cảnh đầy hứa hẹn”.

Tiến sĩ Xavier thì chia sẻ rằng ông được truyền cảm hứng từ nguồn năng lượng và sức sáng tạo của giới trẻ Việt Nam. “Điểm mạnh nhất chính là sự kết hợp giữa dân số trẻ, am hiểu công nghệ và hệ sinh thái công nghệ đang phát triển nhanh chóng. Tinh thần khởi nghiệp và sức bật của các startup Việt Nam đang đưa đất nước vào vị thế ngôi sao đang lên trên bản đồ khởi nghiệp toàn cầu”.

Thông điệp ông dành cho những nhà sáng lập tương lai là: “Hãy giữ vững tinh thần học hỏi không ngừng nghỉ và khả năng thích nghi. Thế giới khởi nghiệp luôn thay đổi. Hãy luôn tò mò, tìm cho mình một cố vấn và sẵn sàng thay đổi khi cần thiết”.

Tiến sĩ Thư bổ sung: “Hãy ưu tiên đổi mới, năng lực giải quyết vấn đề và tính kiên trì. Hãy xây dựng điều gì đó có thể thích nghi với thay đổi và hãy tập trung vào tính bền vững”.

-----

Hành trình đến 2050 là chuỗi bài bình luận chuyên gia do Đại học RMIT Việt Nam thực hiện, nhằm khám phá những chuyển dịch mang tính bước ngoặt của Việt Nam trong 25 năm tới – từ đô thị thông minh, giáo dục đến công nghệ và khởi nghiệp. Mỗi bài viết mang đến những dự báo táo bạo, giải pháp thực tế và góc nhìn dài hạn để đất nước vững bước tiến vào tương lai. Khám phá thêm tại đây.

Bài: Hoàng Minh Ngọc