Nhận thức về rủi ro và quyết định du lịch
Đối với một số du khách có mặt tại vịnh trong thời điểm xảy ra tai nạn nhưng an toàn trở về, phản ứng thường là cảm giác nhẹ nhõm hoặc “may mắn”. Điều này phản ánh hiện tượng tâm lý được gọi là “tư duy phản thực tế”, tức là khuynh hướng tưởng tượng những kịch bản "giá như" khác.
Tiến sĩ Othman giải thích: “Phản ứng này chứng minh rằng con người thường không đánh giá rủi ro theo cách logic hoặc thống kê, mà chủ yếu dựa vào trực giác và cảm xúc”.
Tiến sĩ Katrina Phillips, giảng viên cấp cao ngành Tâm lý học tại RMIT Việt Nam, bổ sung: “Khi được chứng kiến hoặc nghe kể về một thảm họa như vụ việc ở vịnh Hạ Long, rủi ro vốn trừu tượng bỗng trở nên rất thật, điều đó làm tăng đáng kể mức độ cảnh giác và sợ hãi”.
Việc nhận thức rủi ro gia tăng này có thể ảnh hưởng đến quyết định du lịch trong tương lai, đặc biệt với các gia đình có trẻ nhỏ hoặc người già, những người có xu hướng hủy hoặc hoãn chuyến đi sau các sự cố như vậy.
Tiến sĩ Justin Matthew Pang, Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Quản trị du lịch và khách sạn tại RMIT, chia sẻ: “Người dân địa phương – những người đã có kinh nghiệm đối phó với các cơn bão nhiệt đới – sẽ thận trọng hơn khi di chuyển. Dù vậy, một số khách nước ngoài không quen thuộc với đặc điểm thời tiết này có thể đánh giá thấp rủi ro và vẫn mạo hiểm ra vịnh”.
Trách nhiệm và lời kêu gọi cải cách
Tiến sĩ Pang nhấn mạnh rằng trách nhiệm chính thuộc về các chủ tàu và cơ quan chức năng, không phải khách du lịch.
“Các công ty và thuyền trưởng có nghĩa vụ chăm sóc hành khách, và nếu họ hành động bất cẩn dù biết rõ hậu quả, họ sẽ phải chịu trách nhiệm”.
“Du khách nên chủ động kiểm tra dự báo thời tiết, đảm bảo rằng chủ tàu tuân thủ quy định an toàn và xác nhận các quy trình bảo hiểm, sơ tán”.
“Chủ tàu phải quản lý nghiêm ngặt số lượng người trên tàu, đảm bảo đủ áo phao và yêu cầu sử dụng chúng. Các phần minh họa hướng dẫn an toàn giống như trên máy bay nên trở thành bắt buộc”, ông kêu gọi.
Để khôi phục lòng tin, cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra an toàn, đánh giá các chủ tàu thường xuyên và xử phạt nghiêm các trường hợp vi phạm. Các chiến dịch truyền thông giáo dục cộng đồng và thông tin dự báo thời tiết rõ ràng sẽ đóng vai trò then chốt.
Tiến sĩ Pang cũng đề xuất rằng các cơ quan chức năng nên ban hành lệnh cấm toàn diện các hoạt động tàu thuyền khi thời tiết xấu, nhằm bảo vệ cả người dân địa phương lẫn du khách.
“Theo thời gian, những hành vi nguy hiểm sẽ bị loại bỏ, từ đó hình thành một ngành du lịch an toàn, bền vững, được vận hành theo những chuẩn mực tốt nhất và có trách nhiệm,” ông nói.
Bài học từ thảm họa hàng hải toàn cầu
Tiến sĩ Pang dẫn chứng thảm kịch chìm phà MV Sewol tại Hàn Quốc năm 2014 làm tiền lệ. Vụ việc cướp đi 304 sinh mạng là một trang sử buồn của Hàn Quốc và đã dẫn đến nhiều đơn từ chức cũng như cải cách trong ngành hàng hải.
“Hàn Quốc đã phản ứng bằng cách thay đổi hệ thống: gây áp lực với các hiệp hội hàng hải, thành lập các tổ chức an toàn từ cơ sở và xây dựng văn hóa trách nhiệm. Hạ Long cần học hỏi từ đó”, ông nhấn mạnh.
Theo tiến sĩ Pang, chính quyền cần tăng cường xây dựng ý thức trách nhiệm chăm sóc hành khách đối với chủ tàu để lấy lại niềm tin từ người dân địa phương và khách du lịch, hướng đến tư duy vận hành an toàn và lấy khách hàng làm trọng tâm.
Ông khuyến nghị nên mời các chuyên gia an toàn độc lập nghiên cứu tác động của bão nhiệt đới đối với vịnh Hạ Long và làm việc với tất cả các bên liên quan như lãnh đạo địa phương, chủ tàu và hiệp hội hàng hải để áp dụng các thực hành tốt nhất trên toàn cầu.
Tiến sĩ Pang kết lời: “Thảm kịch lần này nên là hồi chuông cảnh tỉnh cho tất cả các bên, nhằm đưa an toàn hàng hải – hành khách lên hàng đầu, nếu không, nó có thể làm chao đảo và rạn nứt cả xã hội”.
Bài: Thùy Dung
