Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng cần xây dựng chính sách để điều chỉnh AI song song với tôn trọng quyền tự do cá nhân. Mọi người cần có lựa chọn sống không phụ thuộc vào AI mà không bị phân biệt đối xử hay bị tước quyền tiếp cận dịch vụ thiết yếu.
Quy trình ra quyết định của AI cũng cần phải minh bạch hơn. Dù là trong tuyển dụng, chăm sóc sức khỏe hay dịch vụ tài chính, AI cần trở nên dễ hiểu, có trách nhiệm và dễ giám sát hơn. Chúng ta không thể tiếp tục cho phép những hệ thống này vận hành trong bóng tối, đưa ra các quyết định ảnh hưởng đến cuộc sống con người mà không có cách nào để phản hồi.
Cuối cùng, xã hội cần đầu tư vào “bình dân học vụ số”. Mọi người cần hiểu những hệ thống đang tác động đến cuộc sống của họ và có công cụ để chất vấn khi cần thiết. Đảm bảo rằng con người biết cách điều hướng và kiểm soát công nghệ đang định hình thế giới của họ là việc thiết yếu để duy trì tự do trong thời đại số.
Câu hỏi cấp bách
Có người hỏi: tại sao không thêm nút tắt khẩn cấp và tắt AI khi cần? Nhưng một khi AI đã thâm nhập vào các hệ thống thiết yếu như y tế, giao thông hay truyền thông thì nó không còn là thứ mà ta có thể đơn giản tắt đi nữa.
Giống như điện hay internet, AI đang trở thành một phần cốt lõi của cuộc sống hiện đại, không thể đảo ngược mà không gây gián đoạn lớn.
Vì vậy, khi AI lan rộng vào từng ngóc ngách của cuộc sống, chúng ta phải khẩn trương tự hỏi: liệu chúng ta còn có quyền nói “không” hay không?
Nếu chúng ta không hành động ngay để bảo vệ quyền lựa chọn, ta sẽ đối mặt với một tương lai nơi quyền tự chủ cá nhân bị xâm phạm và ảnh hưởng của AI không còn được kiểm soát. Câu hỏi không còn là liệu ta có thể sống cùng AI, mà là liệu ta còn có quyền sống mà không có nó.
Bài: Tiến sĩ James Kang, giảng viên cấp cao ngành Khoa học máy tính, Khoa Khoa học, Kỹ thuật và Công nghệ, Đại học RMIT Việt Nam
Bài viết được dịch từ bài gốc đăng trên trang The Conversation theo giấy phép Creative Commons. Đọc bài gốc tại đây. Theo quy định của The Conversation, vui lòng ghi rõ nguồn tác giả và bài gốc nếu đăng lại bất cứ nội dung nào từ bài viết này.